پارک ملی قمیشلو
پیشرفت تمدن بشر و توسعه شهر نشینی موجب دوری انسان از طبیعت شد و برداشت های بی رویه از منابع طبیعی همراه با قطع درختان و ساخت و سازهای بی رویه در سراسر جهان در حال از بین بردن و آلوده کردن محیط زیست است. اغلب مناطقی که هنوز توسط انسان تخریب نشده اند پارک ملی و مناطق حفاظت شده هستند. قدیمی ترین منطقه حفاظت شده جهان پارک ملی قمیشلو در نزدیکی شهر اصفهان است که علاوه بر حیات وحش دارای آثار تاریخی نیز می باشد. پارک ملی قمیشلوی اصفهان , پارک ملی اصفهان
با شیدا گشت همراه شوید تا ازقدمت پارک و جانورانی که در آن زندگی می کنند مطلع شویم.
تاریخچه
شاهزادگان قاجار اغلب به شکار می پرداختند. یکی از شکارگاه های محبوب آن ها که در نزدیکی شهر اصفهان قرار داشت پناهگاه حیات وحش قمیشلو بود. مسعود میرزا پسر بزرگ ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان (ظل السلطان) در این منطقه به شکار می پرداخت و آن را تبدیل به شکارگاه اختصاصی خود (قرق) کرده بود و از چرای دام ها نیز در آن جلوگیری می کرد.
سال ۱۳۴۳ کانون شکار و صید سی و هفت هزار هکتار از زمین های منطقه را از شاهزادگان قاجار خرید و حفاظت از قمیشلمو آغاز شد. سال ۱۳۵۰ این سی و هفت هزار هکتار و سه منطقه امن آن ( رالیاس، کهوک و لاسمیان) تبدیل به پناهگاه حیات وحش حیوانات شد و شکار در آن ممنوع شد. طی تصمیماتی که در سال ۱۳۷۴ گرفته شد وسعت پناهگاه به ۸۶ هزار هکتار افزیش یافت و محدوده و نقشه دقیق آن نیز مشخص شد.
جغرافیا
پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو ۴۵ کیلومتری شمال غرب اصفهان قرار گرفته است. در سرتاسر اطراف آن شهرهایی قرار دارند که مهم ترین آن ها نجف آباد و خمینی شهر در جنوب پارک و اصفهان و شاهین شهر در شرق پارک هستند. نزدیکترین نقطه شهری به پناهگاه حیات وحش قمیشلو شهر تیران در جنوب منطقه است.
ارتفاع قمیشلو از سطح دریا بین ۱۶۸۷ متر و ۲۷۶۷ متر تغییر می کند. بخش های از آن (اغلب غرب) دشتی و بخش هایی دیگر ارتفاعات کوهستانی هستند. مسیر های آبیاری پراکنده نیز در جابه جای منطقه به صورت پراکنده وجود دارد تا در فصل های کم آبی از آن استفاده شود.
در این ناحیه دشت ها با ابعاد گوناگون در میان کوه ها قرار گرفته اند و منبع اصلی تغذیه جانوران دشتی هستند . در میان دشت ها چشمه های کوچک و گیاهان خاص منطقه وجود دارند. در یک بررسی کلی می توان گفت بیش از ۵۷ درصد پارک را دشت ها و مناظق هموار تشکیل می دهند و ۴۳ در دیگر تپه ها و کوه های مرتفع و شیب دار است.
آب و هوا
ماینگین بارش پارک ملی قمیشلو در طی سال ۳۰۵ میلی متر است. ماه پرباران آن اسفند ماه و فصل خشک از خرداد ماه تا پایان شهریور است. عمده منطقه را سرزمین های خشک سرد و نیمه خشک سرد در بر گرفته استتشکیل می دهد. طول دوره باراندگی در منطقه حداکثر چهارماه است که از اواخر آبان آغاز گشته و تا اواخر اسفند ادامه می یابد.
جانوان منطقه
تا به حال ۲ دوزیست، ۸۲ پرنده، ۳۲ خزنده و ۳۷ پستاندار در پارک ملی قمیشلو دیده شده اند. معروف ترین حیوانی که در این منطقه زیست می کند آهوی ایرانی است که متاسفانه برخی شکارچیان با طمع بسیار به شکار جانوران منطقه به ویژه آهوها می پردازند. در سال ۱۳۹۰، ۲۵۶۴ آهوی ایرانی در پارک شمرده شدند. پس از آهوها پر جمعیت ترین جانوران منطقه قوچ ها ومیش ها هستند. بزها نیز از نظر فراوانی جایگاه سوم را به خود اختصاص داده اند. از دیگر حیواناتی که در قمیشلو قابل مشاهده هستند می توان گرگ خاکستری، پلنگ، کبک، تیهو و کفتار را نام برد.
پستانداران : ۳۷ گونه در پارک هستند که ۹ مورد از آن ها حفظت شده اند.
پرندگان : ۸۲ گونه در پارک هستند که ۲۳ مورد از آن ها حفاظت شده و ۳ گونه از آن ها در حال انقراض است.
خزندگان : ۳۲ گونه در پارک هستند که یک مورد از آن ها حفاظت شده است.
ماهی ها : تنها ماهی که در پارک هست، یک گونه ماهی قنات از خانواده Cyprinidae می باشد.
گیاهان
پارک ملی قمیشلو در دسته مناطق استپی قرار می گیرد و پر از بوته زار است. همان طور که در بالا گفته شده سرزمین های پارک به دو منطقه دشتی و کوهستانی تقسیم می شوند که هر یک پوشش گیاهی مختص خود را دارند. مناطقی که ارتفاع آن ها بین ۱۶۸۰ تا ۱۸۰۰ متر بالاتر از سطح دریا است جزو مناطق دشتی محسوب می شوند. در نواحی دشتی درخت ها و درختچه های پراکنده وجود دارند. ۳۴۴ گونه مختلف گیاهی در پارک است.
منابع آب
کمبود آب دامن گیر پارک بین المللی قمیشلو نیز شده و باران های سطحی و فصلی کمی که می آید کفاف استفاده مردم و جانوران را نمی دهد. کمبود آن برای حیوانات درهنگام خشک سالی اصلی ترین علت افزایش مرگ و میر و کم شدن تولید مثل است. تنها منابع آبی رودخانه های فصلی، چشمه ها، چاه ها، قنات ها و جوی های فصلی می باشند. چشمه های زیادی که از منطقه جوشیده اند مهم ترین منبع تامین آب حیات وحش هستند.
قلعه قمیشلو
قلعه زیبای قمیشلو در دوران قاجاریان و زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. پسر او مسعود میرزا که حاکم اصفهان (ظل السلطان) بود این منطقه را به عنوان قرق خود انتخاب کرد و قلعه قمیشلو را احداث کرد. ظل السلطان در کتاب خاطرات خود می نویسد:
«چون میل زیادی به شکار دارم در شمال غرب شهر اصفهان که یازده فرسنگ دور است… به مخارج صد هزار تومان که قریب به بیست هزار لیره می شود عمارت بسیار خوب، محیط از اندرونی و بیرونی و حمام و خلوت های متعدد، تلگراف خانه و پارک بسیار قشنگ با عمارت ییلاقی و باغ عمومی و قلعه و انبارهای آذوقه و طویله ها و غیره ساختم. دراین جا تابستان ها بسیار خنک و ییلاق من است، آمده، دوسه ماه توقف می کنم.» ( کتاب خاطرات ظل السلطان، ج۲، سرگذشت مسعودی، ص ۵۴۵)
قلعه در کنار باتلاق های مملو از نیزار ساخته شد بنابر این نام آن را قلعه قمیشلو (قلعه قرار گرفته در حاشیه نیزارها) نامیدند و شکارگاه اطراف آن نیز قرق قمیشلو نامیده شد. علاوه بر قلعه قمیشلو آثار تاریخی دیگری از جمله قلعه شاه ماهور و قلعه یاور می باشند.